Tựa gốc: A fish on tree
Tựa dịch: Con cá trên cây
Tác giả: Lynda Mullaly Hunt
Dịch giả: Linh Cua
Xin chào. tôi là Ethan Đỗ và những dòng status dài sắp tới viết về những quyển sách mang đến cho tôi những cái nhìn mới về cuộc sống tươi đẹp này. Đây cuốn sách về những điều mà tôi nghỉ rằng không chỉ riêng ai nên đọc nó, từ trẻ em, thiếu niên, người trưởng thành, hơn hết là những ai đang và sắp trở thành bố mẹ. Quyển sách tôi sắp nói tới đây sẽ thay đổi bạn phần nào, trong suy nghĩ, vì tôi bắt gặp ở nó những tư tưởng mới, những điều chúng ta tưởng chừng luôn biết nhưng khi người khác nhắc đến chúng ta mới bắt đầu gật gù chấp nhận và đồng ý.
Để bắt đầu cho những điều sắp đến tôi sẽ kể cho các bạn nghe một câu chuyện, có thật, về tôi của 13 năm trước, khi tôi còn là một học sinh lớp Một. Chuyện là hôm đó, vào giờ ra chơi, tôi đói bụng và bắt đầu dạo quanh canteen, một công việc mà hiếm hoi tôi thường hay làm. Tôi cầm trong tay tờ Một ngàn, bước đến cô bán hàng, mặc cho tụi học sinh khác đang chen nhau để được mua hàng trước, một cách nhộn nhịp. Tôi muốn mua một bịch bánh tráng, nhưng giá của nó lại là Năm trăm đồng, điều khiến tôi băn khoăn. Thật nực cười khi tôi có tận Một ngàn những lại băn khoă khi mua một món đồ Năm trăm đồng nhỉ, nhưng chẳng hiểu động cơ gì đến với tôi khi tôi làm điều có vẻ ngớ ngẩn đầy ngây ngô. Tôi xé đôi tờ Một ngàn để có được hai tờ năm trăm, và đó là khoảnh khắc đầu tiên trong đời, một học sinh lớp Một biết đến Toán chia.
Có vẻ với chúng ta, những người trưởng thành và có đủ tri thức, điều tôi từng làm thật nực cười và ngu ngô, mặc dù, tôi được học sinh Khá năm lớp Một và đến tận bây giờ đếm tiền hay xem đồng hồ kim vẫn còn là điều khó khăn với tôi, nhưng khi nghĩ về câu chuyện đó tôi lại cảm thấy tự hào, vì chẳng phải tôi đã tạo ra một điều thật "sáng tạo" hay sao. Đặc biệt hơn, đó là câu chuyện đọng lại nhiều nhất trong tôi khi nhắc về thời Cấp Một. Đầy kỉ niệm.
Everybody is a Genius. But If You Judge a Fish by Its Ability to Climb a Tree, It Will Live Its Whole Life Believing that It is Stupid - Albert Einstein
Albert Einstein đã phát biểu quan điểm trên, khi bàn luận về khả năng tiềm ẩn của con người. Hãy thử thành thật với bản thân mình đi, có bao giờ bạn đánh giá người khác khi bảo họ "không giống người" hay không, và có lẽ bạn quá quen với việc bố mẹ mình "so sánh" mình với "con nhà người ta". Ngày nay, người ta thường đánh giá con người dựa trên điểm số và chỉ số giống xã hội của một cá thể. Chúng ta thường quên rằng ai cũng có những khả năng riêng, những hạn chế nhất định về một mảng nào đó. Việc đánh giá người khác dựa trên một thước đo chung của xã hội chẳng khác gì việc đánh giá khả năng leo cây của một con cá, khả năng lặn của một con khỉ, và sức lao động của một người tuyết khi nó làm việc dưới lò bỏ than. Với tôi, thế gian này không ai khác biệt, vì họ đang đặc biệt theo cách riêng của mình.
Có vẻ câu nói nổi tiếng trên của Einstein là gợi ý cho tựa quyển sách tôi muốn giới thiệu hôm nay, "Con cá trên cây". Một quyển sách với giọng văn dễ gần, hài hước và đầy tính tượng hình. Câu chuyện với nội dung nhẹ nhàng, từ từ đưa bạn đến với những lý lẽ của tác giả, một cách thuyết phục tuyệt vời mà khó ai có thể chối từ. Nếu được hãy cho mình một cơ hội để tiếp cận cuốn sách, tin tôi đi sự hối hận chỉ là một điều thật xa xỉ khi bạn chạm đến ý nghĩa trong từng câu chuyện của quyển sách này.
Là một mở đầu có vẻ ngắn gọn và xúc tích hơn những mở bài trước đây, vì tôi mong rằng tôi sẽ không là vật cản để bạn chạm đến quyển sách này. Ngay bây giờ, hãy sẵn sàng thả lõng mình và đón những những nụ cười sâu thẳm trong tâm hồn với những ngôn từ hài hước và với những điều nho nhỏ bạn nhận ra từ câu chuyện này. Cuốn sách này là quyển sách đầu tiên tôi đặt mua trên Tiki.vn, theo lời giới thiệu của một người rất quan trọng với cuộc đời tôi, người đưa tôi đến những khái niệm đầu cuẩ việc đọc sách. Tôi trân trọng người đó.
---
Tác giả Lynda Mullaly Hunt sinh ra và lớn lên tại tiểu bang Conneccticut của Mỹ. Bà từng là giáo viên, nhưng quyết định thôi việc sau khi sinh đứa con gái đầu lòng và bắt đầu công việc viêt lách. Tác phẩm đầu tay, "One for The Murphy", của bà đã nhanh chóng trở thành một hiện tượng xuất bản năm 2013.
Xuất bản năm 2015, "Con cá trên cây" kể về một cô bé, Ally Nickerson, và cuộc sống của cô. Cô bé không thể đọc do mắc phải chứng bệnh "dyslexia" - chứng khó đọc - và với cô khi đọc, những con chữ luôn không ngừng di chuyển và nhảy múa. Cô luôn mắc phải những rắc rối ở trường học, và chứng bệnh của mình, của luôn phải tránh né những công việc, điều cô rất giỏi làm, để tránh những lời miệt thị từ người khác rằng mình là kẻ đần độn. "Sổ tay Những điều không tưởng" là nơi cô cất giữ mọi trí tưởng tượng và óc sáng tạo của mình, vì bù lại cho chứng bệnh quái ác ấy, cô có một đầu óc hội họa và tưởng tượng không gian thiên tài. Mọi chuyện tệ dần, khi trong bảy năm cô đã chuyển bảy ngôi trường liên tiếp, và đương nhiên những rắc rối và những lời chỉ trích luôn đến với cô, từ bạn bè, thậm chí cả thầy cô. Cho đến một ngày, cô bé đã gặp thầy Daniels, giáo viên dạy thế cho cô Hall - giáo viên trước - khi cô nghỉ hộ sản, và cuộc sống cô dần tươi đẹp hơn. Chính anh đã cho cô bé thêm niềm tin, thay đổi quan điểm cô bé về việc mình không ngu ngốc, chỉ là đặc biệt theo một cách riêng. Từ đó, cô bé đã có bạn bè, những điều tốt đẹp đã đến với cô bé, một cách thần kì. Thế giới của Ally đã dần thay đổi, bởi vì cô biết rằng "Great minds don't think alike" - "Những đầu óc thiên tài thường không nghĩ giống nhau".
Khác với những quyển sách trước đây, ở quyển sách này, tôi sẽ nói về từng nhân vật thay vì là cả câu chuyện và theo từng chương như trước. Bởi vì, tôi mong rằng bạn sẽ bắt gặp đâu đó ở mỗi nhân vật bản thân mình, hoặc chí ít là một phần tương tự, để từ đó bạn sẽ hoàn thiện mình hơn từ việc đánh giá một người giống mình, như thể soi gương ấy nhỉ.
(1q) Ally trước-khi-gặp-thầy-Daniels: luôn là cô gái được mọi người gắn cho các mác "Dị hợm", "Dở hơi" và "thích gây rắc rối". Luôn được biết đến bởi các giáo viên, là trung tâm của những rắc rối. Cô luôn tránh né mọi công việc liên quan đến đọc, viết hay đại loại là những thế liên quan đến trường học. Cô luôn tìm cách để bản thân mình tránh xa khỏi những điều đó, nhưng có vẻ mọi chuyện không như cô mong đợi, dù cô đã tập làm quen với những điều đó rồi. Cô luôn im lặng mỗi khi có ai đó nói đến cô, hoặc phớt lờ đi, vì cô tin khi mình làm điều gì đó thì người khác sẽ làm điều tương tự, và hơn hết là để cô yên. Niềm tin của cô với thầy cô nhiều như một tờ giấy trắng. Cô hầu như không có bạn bè trong suốt bảy năm chuyển nhà, trường liên tục như vậy và cô luôn phải lên phòng Hiệu trưởng sau mỗi rắc rối mình gây ra. Che giấu điều mình không biết đọc chữ lại là điều khá giỏi ở cô, khi cô luôn có cách để giáo viên không nhận ra điểm thiếu sót ấy của chính mình. Với những điều chợt nảy ra trong đầu hay những điều diễn ra trong cuộc sống, cô đều hình tượng hóa chúng thành những bức vẽ trong cuốn sổ tay của mình. Tuy luôn gây rắc rối, nhưng cô phần nào đấy vẫn là cô con gái ngoan trong mắt mẹ mình, một người cháu yêu thương ông mình và một đứa em gái thấu hiểu anh trai.
(2) Thầy Daniels: một người thầy dạy thế cho cô giáo viên cũ, bên cạnh việc học chuyên ngành về giáo dục, anh còn học thêm về phương pháp dạy học đặc biệt dành cho trẻ em khác biệt, như Ally là một trong số đó. Anh là một chàng thanh niên tâm huyết với nghề, rất tinh tế và hiểu được học sinh mình muốn gì. Anh luôn quan tâm đến từng trường hợp trong lớp, như cái quy ước riêng với cậu bé Oliver rằng anh "vuốt tai" thì có nghĩa là cậu bé đang làm điều gì sai trong lớp rồi đấy, điều này giúp cậu bé nhận ra hành động của mình và không bị mất mặt trước các bạn. Anh còn liên tục tổ chức những trò chơi, những câu đó, những bài tập về nhà không tính điểm với mục đích giúp các bé suy nghĩ tốt hơn về việc học hành. Anh kiên trì và nhẫn nại, đặc biệt với các học sinh đặc biệt như Ally, anh dành thời gian thuyết phục cô bé tham gia các lớp phụ đạo sau mỗi giờ học để giúp cô bé cải thiện những hạn chế của mình bằng những hình thức thú vị như chơi cờ vua và viết chữ bằng kem cạo râu. Anh hướng đến học sinh bằng cách thống nhất với các giáo viên khác hay cả phụ huynh về những trường hợp cần chăm sóc đặc biệt, và bằng cách đó nhiều học sinh nhận được sự an toàn và tin tưởng tuyệt đối từ người thầy này. Anh biết cách cho người khác động lực, như cách anh đưa Ally chữ "POSSIBLE" (khả thi) từ việc cắt chữ "IMPOSSIBLE" ra vậy. Chính anh đã thay đổi cuộc đời các em bằng sự yêu thương và tận tâm của mình, và những gì các em nhận lại cũng đầy ắp yêu thương và tốt đẹp không kém.
(1b) Ally sau-khi-gặp-thầy-Daniels: khác với một Ally thường ngày trốn tránh mọi thứ, cô bé ngày dạn dĩ hơn và sống mở lòng hơn. Bằng việc đặt niềm tin vào chính người thầy của mình, cô bé quyết tâm làm tất cả có thể để đọc được. Cô bắt đầu ở lại với thầy Daniels sau mỗi giờ học, cố gắng làm bài tập dù đã được thầy cho giảm nữa so với các bạn. Bạn bè, một điều từng xa xỉ với cô, giờ đây lại là điều cô luôn muốn trân trọng. Cô đã có thêm những người bạn cho mình, Albert và Keisha. Họ đã có những khoảnh khắc thú vị bên nhau, như ăn kem cùng, làm bánh tại nhà Keisha, hay chống lại bọn côn đồ hay vây đánh Albert. Và bạn bè cũng là một phần lí do cho những cố gắng hơn nữa của Ally. Và rồi, chẳng điều gì có thể ngăn cản cô bé rắc rối ngày nào trở thành lớp trưởng với chênh lệch phiếu bầu nghiêng về mình. Cô đã đưa mọi người gần lại với nhau, bài vở hay trường học không còn là điều đáng sợ với cô nữa. "Sổ tay Những điều không tưởng" không còn là niềm vui duy nhất của cô nữa, giờ đây cô có nhiều hơn một thứ để yêu thương. Thầy đã dang tay ra với cô, và đó cũng là lúc cô dang tay ra với người anh mắc chứng bệnh tương tự mình. Cô không còn mang bên mình những cái mác "dị hợm" như xưa nữa, giờ đây trong mắt những đứa trẻ trong lớp, cô thật "ngầu" và đáng yêu. Thậm chí, cô đã từng thắng thầy Daniels trong một trận cờ vua, hay từng giải được câu đố mà cả lớp cảm thấy rất hóc búa. Vì thầy cô đã thay đổi nhiều.
(3) Albert: một cậu bạn được cho là "từ điển sống", cậu luôn có cho mình những câu chuyện về tất cả những điều xung quanh mình. Cậu đam mê khoa học, lịch sử và luôn mong muốn đem đến những điều thật tốt đẹp và thay đổi thế giới. Trái ngược với những giàu có về kiến thức, gia đình cậu lại là gia đình có hoàn cảnh khó khăn, hàng ngày cậu đều nhận phiếu ăn miễn phí từ thầy Daniels và học phí cũng miễn phí nốt. Cậu luôn mặc một chiếc áo in chữ "Flint" - "đá lửa", mặc cho sự cũ kĩ và sờn rách, và đó cũng là lý do cậu luôn bị bọn Shay trêu trọc. Nhưng cậu luôn để ngoài tai những điều xảy ra đến với mình, ngay cả bị những đứa thấp bé hơn bắt nạt cậu cũng bỏ qua vì với cậu đàn ông phải tự hào về cái não giỏi chứ không phải đôi tay khỏe. Cậu luôn được cho là thờ ơ, và không quan tâm nhiều về mọi thứ vì thái độ của mình, nhưng chính Ally cũng phải nhận ra mình đã hiểu sai về cậu bé này, vì cậu luôn quan sát mọi thứ và trân trọng cho mỗi người một nickname, như Ally là "Con hổ bay", hay Keisha là "trẻ sơ sinh" chẳng hạn, chúng phản ánh rõ tích cánh từng người.
(4) Keisha: một cô bé cao lớn, như nhận xét của Albert thì lại luôn biết lắng nghe khi người khác chỉ bảo, nhưng sẽ sẵn sàng gào lên như một đứa "trẻ sơ sinh" vì một thứ mà mình cảm thấy khó chịu. Cô sẵn sàng đứng lên chống lại bất công, như chống lại tụi Shay, hay sẵn sàng gây chiến với bọn côn đồ dù biết sức mình không đủ. Ở một phương diện đặc biệt, cô là một người bạn tốt. Cô luôn có những ước muốn riêng về một tiệm bánh riêng với phong cách đưa chữ vào bánh, vì cô tin rằng những thông điệp bên trong sẽ làm mọi cái bánh trông ý nghĩa hơn nhiều.
(5) Shay: một cô nàng tiểu thư kiêu kì, hống hách mà bạn thường gặp ở những bộ phim sitcom hài hước. Cô nàng luôn tin mình là trung tâm vũ trụ, luôn chê bai và xãi xễ những đứa nào dám chống lại cô. Được cho là xấu tính, và ngay cả với tình bạn cô cũng xấu tính nốt. Vòng tay nhóm tình bạn, thứ mà Ally từng ganh tỵ với nhóm bạn của cô, lại được cô đem ra làm một thứ đồ vật có thể bán, và ai muốn có nó hãy mua nhé. Mặc dù vậy, nhưng ở những chương cuối câu chuyện, cô nàng lộ ra mình cũng như bao đứa trẻ khác cũng có những nỗi niềm riêng. Tôi đoán có lẽ chính vì những áp lực gia đình vô hình đã khiến cô bé trở nên như thế, như cái cách mẹ cô mắng cô khi cô thua phiếu bầu trong việc làm lớp trưởng. Ở góc độ nào đó, cô bé thật đáng thương.
(6) Những cô cậu bạn chung lớp: Jessica, luôn lẽo đẽo theo sau Shay, có vẻ không phải vì tình bạn thực sự, mà ở cô là những sự nịnh hót, tuy nhiên có lẽ bản chất cô cũng là người tốt, khi trong thâm tâm cô luôn có những ngưỡng mộ riêng với Ally. Oliver: một cậu nhóc luôn quậy phá, và làm trò, chính điều đó mà thầy Daniels luôn muốn nhắc nhở cậu khi có điều gì quá lố; nhưng ở cậu vẫn tồn tại những ngây thơ và tình yêu thương, như cái cách cậu ước mơ thành người "mang ánh sáng" và cách cậu quan tâm em gái mình. Suki: một cô bé người Nhật định cư, cô luôn có tình yêu với ông mình, người đã dạy cho cô rất nhiều, cô quan tâm bạn bè và là người tinh tế. Max: cậu bé ít được nhắc đến, nhưng cậu cũng là một phần cho sự tốt đẹp hơn của Ally
(7) Anh trai Travis, người anh ruột của Ally. Cũng mắc chứng bệnh như người em của mình, nhưng Travis là thiên tài máy móc. Anh có niềm đam mê với việc sưu tầm những món đồ cũ và biến chúng mới trở lại. Luôn ấp ủ cho bản thân về ước mơ về một của tiệm với bảng tên "Tiệm sữa chửa nhà Nickerson". Vì mắc căn bênh như Ally, nên anh cũng gặp rắc rối với trường học và những quyển hướng dẫn sữa chữa. Và một ngày anh đã hỏi Ally về thầy Daniels, anh luôn mong mình có thể tiến triển tốt như em mình. Anh có một tình yêu thương em mình rất lớn, thay cho người ông đã mất cách đây ba tháng và người ba đi đóng quân xa. Anh và Ally có niềm yêu thích sưu tập đồng tiền, thứ được truyền từ ông ngoại và ba. Một ngày "đồng gỗ" hay "đồng bạc" là cách họ định danh một ngày hôm đó của họ như thế nào.
(8) Ba mẹ của Ally: Họ luôn là động lực cho những điều phát triển của cô bé. Họ tin tưởng và yêu thương con bé, chưa một lần rời bỏ niềm tin về con mình. Đặc biệt là người mẹ, bà phải đổi công việc liên tục để chăm lo cho hai đứa con của mình. Là phụ nữ, nhưng xa chồng, cách bà thể hiện yêu thương là hôn lên màn hình máy tính và chạm trán vào nó sau cuộc trò chuyện vô tuyến với chồng mình. Bà là người hy sinh.
(9) Ông ngoại của Ally: cũng được ít nhắc đến, nhưng ông luôn xuất hiện trong những hồi ức của Ally về tuổi thơ. Dù ông đã ra đi, nhưng ông đã cho Ally và Travis những kỉ niệm đẹp, những vốn sống quý báu và những thói quen thú vị. Hơn hết là tình yêu ông dành cho cháu mình.
(10) Cô Hall, chủ nhiệm cũ, cô Silver, cô Hiệu trưởng: họ đóng góp một vai trò như những người đại diện cho một quan điểm xã hội về những con người mang những khác biệt trong người. Họ đã từng cho rằng Ally là rắc rối, là đẩy cô bé ra xa thay vì phải thấu hiểu và quan tâm. Nhưng, tốt đẹp thay, họ đã thay đổi khi nhận ra điều đó. Và tôi mong rằng, xã hội cũng như vậy, đừng nhìn con người chỉ qua một thức đo phiến diện và duy nhất.
---
Đó là những nhân vật tiêu biểu, những tính cách và hành động của họ được tôi tóm tắt qua những dòng ngắn ngủi theo cách hiểu của riêng tôi, có thể đúng và sai nhưng ở đó tôi tin mỗi người sẽ có cảm nhận của riêng mình. Lời cuối nhắn nhủ với các bạn những người trẻ, những bậc phụ huynh, những nhà giáo dục rằng mỗi con người, mỗi đứa trẻ đều có riêng trong chúng những khả năng đặc biệt, như Ally, dù em khiếm khuyết về khả năng đọc chữ, nhưng thay vào đó em có óc suy luận tuyệt vời, giải toán giỏi và khả năng hội họa bẩm sinh. Ai cũng có thể thay đổi và ngày một tốt hơn, và các thật tốt để đưa đến điều đó là cách tiếp cận phù hợp và chân thành. Con đường từ trái tim đến trái tim dài hay ngắn, nằm ở quyết định của mỗi chúng ta.
Tạm biệt. Tôi là Ethan Đỗ và bây giờ là 08:45 tối ngày 20.03.2020 (Thứ 6).
Comentarios